Τι εννοούμε όταν λέμε ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ; Τι σημαίνει ο όρος αυτός; Οι περισσότεροι γονείς καθώς πλησιάζει ο καιρός να φοιτήσει το παιδί τους στην Α’ δημοτικού νιώθουν άγχος και αγωνία για το αν θα καταφέρει το μικρό τους να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του «μεγάλου» σχολείου. Αναρωτιούνται αν είναι καθόλα έτοιμο γι’ αυτή τη σημαντική μετάβαση, αν θα ολοκληρώσει τη χρονιά με άνεση και επιτυχία ή αν θα δυσκολευτεί σε σημαντικούς τομείς όπως είναι η ανάγνωση και η ορθογραφία.
Η πρώτη δημοτικού αποτελεί τη θεμελιώδη
προϋπόθεση της σχολικής επιτυχίας των μαθητών, συνεπώς είναι απαραίτητο να είναι καλή και δυνατή, ώστε να στηρίζει τις τάξεις που έπονται.
Επίσημα, το μοναδικό κριτήριο εισαγωγής των παιδιών, στην πρώτη δημοτικού είναι η χρονολογική ηλικία.
Το σπουδαιότερο όμως κριτήριο, είναι κατά πόσο το παιδί μπορεί να ανταπεξέλθει επιτυχώς στα μαθήματα και τις σχολικές του υποχρεώσεις, δηλαδή κατά πόσο έτοιμο είναι για την είσοδο και τη φοίτηση του στο σχολείο. Έτσι λοιπόν, χρησιμοποιούμε τον όρο ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ.
– Ποιες δεξιότητες πρέπει να έχει κατακτήσει ένα παιδί για να μεταβεί ομαλά και ανεμπόδιστα στην Α’ δημοτικού;
ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ : ΒΑΣΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ
ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ
ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ:
- Να αρθρώνει σωστά όλους τους ήχους της γλώσσας.
- Να έχει κατακτήσει και να χρησιμοποιεί το βασικό λεξιλόγιο ποικίλων κατηγοριών όπως φρούτα, λαχανικά, μέλη του σώματος, χρώματα, σχολικά αντικείμενα, τρόφιμα, ρούχα κ.ά.
- Να γνωρίζει και να εξηγεί βασικούς ορισμούς εννοιών όπως για παράδειγμα τι είναι η ντομάτα.
- Να κατανοεί τα σχήματα λόγου λ.χ. τις μεταφορές (Ο Γιώργος έχει χρυσή καρδιά) και τις παρομοιώσεις (Είναι εργατικός σαν μέλισσα).
- Να περιγράφει μια εικόνα με δύο – τρεις προτάσεις.
- Να απαντά ορθά σε ερωτήσεις κατανόησης έπειτα από το διάβασμα μιας ιστορίας.
- Να ονομάζει τις αντίθετες έννοιες π.χ. μεγάλο – μικρό, άδειο – γεμάτο, μπροστά – πίσω, αγοράζω πουλάω κ.ά.
- Να συμπληρώνει γλωσσικές αναλογίες, όπως για παράδειγμα το γόνατο είναι στο πόδι, η μύτη είναι στο…
- Να χρησιμοποιεί κατάλληλα τους παρελθοντικούς και μελλοντικούς χρόνους.
- Να τραγουδάει ολόκληρα τραγούδια και να απαγγέλλει παιδικά ποιηματάκια.
- Να διηγείται ιστορίες χωρίς να ξεφεύγει από το θέμα.
- Να ακούει τους γύρω του, όταν μιλούν, για μεγάλα χρονικά διαστήματα δίχως να διακόπτει συνέχεια (για τουλάχιστον ένα λεπτό ανά έτος ηλικίας).
- Να συντάσσει σωστά τον λόγο του χρησιμοποιώντας τη βασική δομή της πρότασης Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο ώστε να γίνεται εύκολα κατανοητό από το περιβάλλον του.
- Να εκφράζει τις επιθυμίες, τις ανησυχίες και τις σκέψεις του.
- Να εκτελεί τριπλές εντολές λ.χ. πήγαινε στην κουζίνα, φέρε μου την κίτρινη πετσέτα και σκούπισε το τραπέζι.
- Να ακολουθεί οδηγίες που του δίνονται σε ομάδα.
ΠΡΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ:
- Να γράφει το ονοματεπώνυμο του χωρίς να μπερδεύει τα γράμματα που το αποτελούν.
- Να αντιγράφει μια λέξη μέσα στα όρια των γραμμών, όχι απαραίτητα τετραδίου.
- Να κρατά το μολύβι και τον μαρκαδόρο με τριποδική λαβή.
- Να σχεδιάζει κάθετες, οριζόντιες και διαγώνιες γραμμές με τη σωστή φορά, ξεκινώντας από πάνω προς τα κάτω και από αριστερά προς τα δεξιά.
- Να σχηματίζει κλειστούς κύκλους αριστερόστροφα, αρχίζοντας από πάνω.
- Να γράφει πάνω σε ιχνογραφημένα γράμματα.
ΠΡΟΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ:
- Να αναγνωρίζει το όνομα του όταν το βλέπει κάπου γραμμένο.
- Να δείχνει ενδιαφέρον για δραστηριότητες που αφορούν την ανάγνωση π.χ. να αναρωτιέται τι μπορεί να αναγράφεται πάνω σε μια συσκευασία ή σε μια πινακίδα κ.ά.
- Να συνδέει τον ήχο με το αντίστοιχο φώνημα.
- Να μπορεί να εκτελεί ακουστικά παιχνίδια με τη δομή της λέξης, όπως για παράδειγμα αν έχουμε τη λέξη σαλάτα και βγάλουμε το -σα-, τι θα μείνει; Και πρέπει να μας απαντήσει: -λάτα-.
- Να αναλύει μια λέξη σε συλλαβές και να τη συνθέτει (π.χ. πο-δή-λα-το).
- Να αναγνωρίζει την αρχική και τελική συλλαβή μιας λέξης π.χ. στη λέξη καραμέλα να εντοπίζει την αρχική συλλαβή -κα- και την τελική -λα-.
- Να συνδέει τον ήχο με το αντίστοιχο φώνημα.
- Να μπορεί να βρίσκει λέξεις που αρχίζουν από έναν ήχο, λ.χ. από το /ε/ (ελέφαντας, ελικόπτερο κ.ά.).
- Να αναγνωρίζει το αρχικό και τελικό φώνημα μιας λέξης που ακούει (π.χ. παγωτό, αρχίζει από π και τελειώνει σε ο).
- Να ακούει τα φωνήματα μιας λέξης και να τη βρίσκει (π.χ. μ/η/λ/ο->μήλο).
- Να βρίσκει λέξεις με ομοιοκαταληξία π.χ. πόδι – ρόδι, φάρος – γλάρος κ.ά.
- Να αναγνωρίζει τα 7 φωνήεντα της ελληνικής αλφαβήτου α, ε, η, ι, ο, υ, ω.
- Να αναγνωρίζει αρκετά από τα 17 σύμφωνα της αλφαβήτου. Είναι λογικό να συγχέει κάποια μεταξύ τους. Στο Νηπιαγωγείο γίνεται μια πρώτη γνωριμία με τα γράμματα και στο Δημοτικό πραγματοποιείται η πιο στοχευμένη διδασκαλία τους.
- Να εντοπίζει ανάμεσα σε άλλα τα γράμματα που γνωρίζει, π.χ. να αναγνωρίζει το /π/ μέσα σ’ ένα σύνολο γραμμάτων.
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ
ΠΡΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ:
– Αρίθμηση:
- Να μετρά έως το 20.
- Να διαβάζει τους αριθμούς μέχρι το 10.
- Να ανακαλεί τους αριθμούς μέχρι το 10 και να τους γράφει.
- Να ταξινομεί τους αριθμούς από το 1 μέχρι το 10.
- Να κατονομάζει τον αριθμό των αντικειμένων σε ένα σύνολο που περιέχει μέχρι 10 αντικείμενα (Πόσα είναι; )
- Να δίνει μέχρι 10 αντικείμενα όταν του ζητείται.
- Να ταυτίζει ένα σύνολο αντικειμένων με τον αριθμό.
- Να επιλύει λεκτικά προβλήματα πρόσθεση και αφαίρεσης με οπτικό ερέθισμα. π.χ. Η Ηρώ έχει 9 μπισκότα. Δείχνω τα 9 μπισκότα.. Τρώει τα 2. Εξαφανίζω τα 2 μπισκότα.. Πόσα μπισκότα έχει τώρα η Ηρώ;
– Μαθηματικά σε δράση:
- Δείχνει να κατανοεί την χρήση του ημερολογίου και του χρόνου.
- Γνωρίζει τις ημέρες της εβδομάδας και τους μήνες του έτους.
- Αντιλαμβάνεται την αξία του ευρώ.
ΧΩΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ:
- Να συγκρίνει δύο αντικείμενα με τις έννοιες:
- πάνω-κάτω
- μπροστά-πίσω
- δεξιά-αριστερά-ανάμεσα
- μεγάλο-μικρό
- μακρύ-κοντό
- ψηλό-κοντό
- μακριά-κοντά-δίπλα
- άδειο-γεμάτο
- πρώτο-τελευταίο
- Να συγκρίνει δύο σύνολα αντικειμένων (περισσότερα-λιγότερα).
- Να ταξινομεί αντικείμενα με βάση το μέγεθος τους και την ποσότητα τους.
- Να κατηγοριοποιεί αντικείμενα με βάση το χρώμα τους, το είδος τους.
- Να ολοκληρώνει χρωματικά και σχηματικά μοτίβα.
- Να αναπαράγει ένα πρότυπο από τουβλάκια/σχήματα.
ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ:
- Να λέει τις ημέρες της εβδομάδας με τη σειρά.
- Να γνωρίζει τις εποχές και τα βασικά γνωρίσματα αυτών, δηλ. τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε εποχή (λ.χ. Το καλοκαίρι κάνει πολλή ζέστη/καύσωνα, την άνοιξη ανθίζουν τα λουλούδια, το φθινόπωρο αρχίζουν οι βροχές, τον χειμώνα κάνει κρύο/χιονίζει).
- Να τοποθετεί 3 καρτέλες χρονικής ακολουθίας στη σειρά.
- Να χρησιμοποιεί σωστά τις έννοιες τώρα-πριν-μετά.
- Να αντιλαμβάνεται τις έννοιες χθες-σήμερα-αύριο.
- Να γνωρίζει τις έννοιες μέρα-νύχτα.
- Να γνωρίζει τις έννοιες πρωί-μεσημέρι-απόγευμα-βράδυ και τις συνήθειες που εκτελεί σε κάθε μέρος της ημέρας.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ:
- Να χαιρετάει σε είσοδο και έξοδο από κάποιο χώρο.
- Να μπορεί να συστηθεί σε κάποιον.
- Να έχει βλεμματική επαφή.
- Να ξεκινά μόνο του διάλογο και να τον διατηρεί.
- Να διατηρεί την προσοχή σε μια μόνο δραστηριότητα για ένα εύλογο χρονικό διάστημα.
- Να εκδηλώνει περιέργεια για τον κόσμο.
- Να ακολουθεί κανόνες και ρουτίνες τόσο στο σπίτι όσο και στο νηπιαγωγείο.
- Να προσαρμόζεται άνετα σε νέες καταστάσεις και να προσαρμόζεται εύκολα σε μη οικείες συνθήκες.
- Να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες.
- Να χρησιμοποιεί λέξεις για την επίλυση των συγκρούσεων λ.χ. Σέβομαι/ Κατανοώ ότι δεν θέλεις να παίξουμε κρυφτό, τι θα έλεγες αν ζωγραφίζαμε;.
- Να σέβεται τα συναισθήματα και τα δικαιώματα των άλλων.
- Να επιδιώκει τη βοήθεια των ενηλίκων όταν τη χρειάζεται.
– Πότε όμως ένας γονιός πρέπει να ανησυχήσει;
Αξίζει να τονιστεί εδώ πως οι δεξιότητες που χρειάζονται για μια επιτυχημένη πορεία στην Α’ Δημοτικού, δεν αναπτύσσονται σε όλα τα παιδιά ούτε με τον ίδιο ρυθμό αλλά ούτε και την ίδια χρονική στιγμή. Δεν έχουν όλοι οι μαθητές τις ίδιες επιδόσεις στις γλωσσικές ικανότητες ή στη λογική σκέψη, καθώς το κάθε παιδί είναι μοναδικό και έχει τις δικές του ξεχωριστές κλίσεις.
Ωστόσο, εάν ο γονιός παρατηρήσει σοβαρές αποκλίσεις σε αρκετούς από τους παραπάνω τομείς, ένας ειδικός μπορεί να εκτιμήσει τις πρώιμες μαθησιακές ικανότητες του παιδιού νηπιακής ηλικίας. Πιθανότατα, η απόκλιση αυτή να αποτελεί προμήνυμα πως το παιδί θα εμφανίσει μαθησιακές δυσκολίες κατά τη σχολική του πορεία. Εφόσον ο γονιός το αντιληφθεί έγκαιρα, ο ειδικός θα καταφέρει με στοχευμένο και εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης να αναπτύξει και να εξελίξει τις ικανότητες του.